
شیما مسائلی
نزدیک به ۱٫۵ ساله در بلاگِ مدیر نوشتههای کارآفرینی و مدیریت منتشر میکنم. کتاب ترجمه شده اولم با عنوان "فروشگاهی برای همه چیز: جف بزوس و عصر آمازون" منتشر شده. امیدوارم از خواندن این کتاب لذت ببرید.
تعریف استرس، پاسخ استرس و پاسخ جنگ یا گریز چیست؟
تعاریف متعددی برای استرس گفته شده است. آنچه این مسئله را پیچیده میکند اینست که همه ما آنچه را استرس نامیده میشود احساس کردهایم و به عنوان تجربه شخصی مان میشناسیم. به بیان دیگر تعریف یک موضوع باید معلوم باشد، در حالیکه استرس اینطور نیست.
جدای از اینکه چه کسانی چه تعاریفی از استرس ارائه کردهاند، هدف این مقاله ارائه تعریفی است که مشترکا مورد قبول همگان باشد. این تعریف، که به طور عمده به ریچارد لازاروس نسبت داده شده است، اینست که استرس شرایط یا احساسی است که زمانی تجربه و ادراک میشود که “خواسته ها متجاوز از منابع شخصی و اجتماعی برای بسیج نیروهاست.”
به عبارت دیگر باید ابتدا نگاهی به تعریف استرس از دیدگاه علم فیزیوژیک بیاندازیم تا بفهمیم وقتی که فردی میگوید “استرس دارم” منظورِ او دقیقا چیست. در علم فیزیولوژی تعریف استرس به معنای هر عاملی است که در بدن منجر به آزاد شدنِ هورمونهای استرس میشود.
بنابراین تعریف استرس چنین است: رویدادی که در بدن منجر به بروزِ پاسخ جنگ یا گریز (Fight-or-Flight Response) شود و پاسخ استرس در مواجهه با عوامل استرس زا (محرکهای خطرناک) بروز پیدا میکند.
به مرور زمان علائم روانی، رفتاری، و فیزیکیِ استرس میتواند ما را از پا در بیاورد. اما به نظر شما چطور یک واکنشِ نرمال و طبیعی (پاسخ جنگ و گریز) میتواند مشکلزا شود؟
برای پاسخ به این سوال ابتدا باید نگاهی بیاندازیم به اینکه پاسخ جنگ یا گریز چرا و چطور در بدن اتفاق میافتد.
پاسخ جنگ یا گریز
اثرات فیزیولوژیک استرس
بدن ما مجهز به واکنشهایی اتوماتیک نسبت به محیط اطراف است. این واکنشها به بدن کمک میکنند که به نحو بهینه در مواجهه با محیط عمل کند. برای مثال، بدن ما دمای خود را در رنجِ دماییِ محدودی نگه میدارد، اگرچه رنج دمای محیط به شدت تغییر میکند. مثال دیگری از واکنشهای اتوماتیک و فوق العادهی بدن نسبت به محیط، همین پاسخ جنگ یا گریز است.
بنابراین میتوان گفت که تعریف استرس از دیدگاه علم فیزیولوژی، محرکی است خطرناک (و یا بالقوه خطرناک). در تحقیقی وندر، شرمن، و لوسیانو (۲۰۰۱)، بیان کردند که “این محرکها شامل موقعیتهای بیشماری میشوند؛ از جمله آسیبهای فیزیکی، قرار گرفتن به مدت طولانی در سرما، فعالیتهای بدنیِ سنگین به مدت طولانی، عفونتها، شوک، کم شدنِ منابعِ اکسیژن، بیخوابی، درد، ترس، و سایر استرسهای عاطفی.”
مستقل از اینکه استرس، فیزیکی یا عاطفی باشد، واکنش بدن ما به آن یکسان است. در شرایط استرس، قشر بیرونیِ غدد فوق کلیوی شروع به ترشح هورمونی به نام کوریتیزول (Cortisol)، و فعالیت سیستم عصبیِ سمپاتیک افزایش پیدا میکند. نتیجهی این دو رویداد در بدن، ترشح هورمونی به نام اپینفرین (epinephrine) در بخشی از غدد فوق کلیوی است. معمولا به جز انسولین، ترشح سایر هورمونها نیز در بدن افزایش پیدا میکند – اما ترشح انسولین کم میشود.
واکنش سیستم عصبیِ سمپاتیک در این شرایط را پاسخ جنگ یا گریز مینامند، زیرا اثرات فیزیکیِ آن ما را قادر میسازد که در مواجهه با شرایط استرس، یا بجنگیم یا فرار کنیم.
علت هم از این قرار است …
اثرات اصلیِ افزایش فعالیتهای سمپاتیک، شامل ترشحِ هورمونِ اپینفرین است. ترشح این هورمون برای بدن، حکمِ راهنمایی را دارد برای مواجهه با شرایط اورژانسی – یعنی شرایطی که به نوعی افزایش فعالیتهای بدن و احتمال آسیبِ بدنی وجود دارد.” (وندر، شرمن، و لوسیانو، ۲۰۰۱، صفحه ۷۳۰). به بیانِ دیگر، پاسخ جنگ یا گریز به بدن کمک میکند که سطح فعالیتهایش را افزایش داده و در صورت بروز آسیب بدنی عملکرد مناسبی نشان دهد.
فعالیتهای سیستم عصبیِ سمپاتیک
فعالیتهای سیستم عصبی سمپاتیک شامل موارد زیر است (وندر، شرمن و لوسیانو، ۲۰۰۱):
- کبد و ماهیچهها گلیکوژن را به گلوکز میشکنند تا بتوانند از گلوکز به عنوان منبع سریعی برای تامین انرژی استفاده کنند
- افزایش شکستنِ چربی برای تامین گلیسرول (که در تولید گلوکز مورد استفاده است) و تامین اسیدهای چرب؛ نتیجهی این اقدامات، افزایشِ سطح چربی در خون به منظور تامین انرژی است
- کاهش خستگیِ عضلانی
- افزایش فعالیتِ قلب و انقباضاتِ قلبی قویتر که منجر به افزایش جریان خون میشود
- افزایش جریان خون به ماهیچهها و کاهش جریان خون به سمت ارگانها
- افزایش تواناییِ خون برای لخته سازی
- افزایش سرعت تنفس
پاسخ جنگ یا گریز
در قسمتهای آینده بیشتر دربارهی هدف از پاسخ استرس و اضطراب صحبت خواهیم کرد. به نظر شما بروزِ چنین واکنشی در بدن ما فوق العاده است، اینطور نیست؟ چه کسی خوشش نمیآید که بدنش در بالاترین سطحِ آمادگی و توانمندی فعالیت کند و در صورت آسیب دیدگی، آمادگی لازم برای ترمیمِ خودش را داشته باشد؟
نوشتههای با آنچه میخوانید
نام و ایمیل خودتان را وارد کنید تا در خبرنامه بلاگِ مدیر عضو شوید
ما مخالف سرسخت هرزنامه (اسپم) هستیم
لطفا ایمیل خود را تایید کنید تا عضویت شما در خبرنامه نهایی شود
یک ایمیل حاوی لینک فعالسازی به شما ارسال شده است
۱ نظر در “تعریف استرس: پاسخِ استرس چیست؟”
خوشمان امد